Maakt AI studenten dommer?

Kunstmatige intelligentie (AI) zoals ChatGPT is erg populair bij leerlingen en studenten. Een studie van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) wijst uit dat AI-gebruik de cognitieve inspanning kan verminderen, wat vragen oproept over de impact op onderwijs. Australische onderzoekers voegen echter nuance toe. Hoe beïnvloedt AI het leren, en wat betekent dit voor scholen?

De MIT-studie onderzocht 54 volwassenen die essays schreven met ChatGPT, een zoekmachine, of zonder hulpmiddelen. Wie AI gebruikte, vertoonde minder hersenactiviteit en voelde minder binding met het werk. Een voorbeeld is een hbo-student in Rotterdam typte een opdracht over circulaire economie in ChatGPT, maar kon de inhoud daarna lastig navertellen. Dit wijst op een risico: AI kan het diepe nadenken beperken, wat het leerproces mogelijk verzwakt.

Toch is het niet zo zwart-wit. Australische onderzoekers Vitomir Kovanovic en Rebecca Marrone spreken van een ‘familiarisatie-effect’. Studenten die eerst zonder AI werkten, verbeterden hun vaardigheden door oefening. Toen ze later AI gebruikten, deden ze dat bewuster, zoals een vwo-leerling in Utrecht die ChatGPT inzette om een werkstuk over de VOC te structureren, maar zelf de bronnen controleerde. Dit suggereert dat AI niet per se nadelig is, mits strategisch gebruikt.

Scholen zoeken naar balans. “AI wordt vaak blind vertrouwd, zoals bij een verslag over biodiversiteit met foutieve feiten,” zegt Lisa de Vries, docent Nederlands aan het Stedelijk Gymnasium in Amsterdam. De Onderwijsinspectie benadrukt dat digitale geletterdheid essentieel is: studenten moeten leren om AI kritisch te benaderen en antwoorden te verifiëren. Docenten hebben ook training nodig, want velen weten niet hoe ze AI in lessen kunnen inpassen.

AI biedt voordelen, zoals efficiënter werken en het uitleggen van complexe onderwerpen. Een basisschool in Zwolle gebruikt een AI-app om rekenopgaven af te stemmen op individuele leerlingen. Maar zonder begeleiding dreigt oppervlakkig leren. Scholen moeten investeren in digitale vaardigheden, zodat AI een hulpmiddel wordt dat het leren versterkt, niet vervangt.