Onderzoek naar inzet doorstroomtoets

De doorstroomtoets, die sinds 2023-2024 verplicht is in groep 8, had onder andere als doel kansengelijkheid te vergroten bij de overstap naar het voortgezet onderwijs. Maar een analyse van de PO-Raad op basis van twee jaar inzet van de doorstroomtoets, laat zien dat dit niet lijkt te werken op de huidige manier. Welke problemen zijn er, en wat kan eraan gedaan worden?

De doorstroomtoets vervangt de oude eindtoets en wordt in februari afgenomen, met een voorlopig schooladvies in januari. Scholen kiezen uit zes toetsaanbieders, zoals Cito’s Leerling in Beeld (LIB) of IEP. Maar de resultaten verschillen per aanbieder. Leerlingen met hetzelfde referentieniveau, zoals 2F voor taal, krijgen niet altijd hetzelfde toetsadvies. Bij LIB-papier scoren meer leerlingen een vwo-advies (77%) dan bij IEP-digitaal (43%). Dit maakt de toetskeuze cruciaal, wat niet de bedoeling was. Een leerling in Amsterdam kreeg bijvoorbeeld een havo-advies op basis van IEP, terwijl haar leraar vwo passender vond.

Scholen moeten adviezen naar boven bijstellen als de toets dat aangeeft, vooral om onderadvisering te voorkomen. Maar dit gebeurt vooral op scholen met een lage schoolweging, waar leerlingen vaak al uit kansrijke milieus komen.

De PO-Raad pleit voor één uniforme toets om verschillen te verkleinen. “Het kan niet zo zijn dat je kansen afhangen van welke toets je school kiest,” zegt voorzitter Freddy Weima. Totdat latere selectie, rond 14 of 15 jaar, mogelijk is, wil de PO-Raad betere vergelijkbaarheid. Scholen worden opgeroepen om voor 2025 helder beleid te maken, met ruimte voor uitzonderingen bij verplichte bijstellingen. Staatssecretaris Mariëlle Paul onderzoekt nu één toets, met een brief hierover in najaar 2025.

De toets legt te veel druk op een momentopname, vindt een leraar in Rotterdam. De doorstroomtoets is een momentopnamen van alleen taal en rekenen, niet creativiteit of inzet. De PO-Raad zet een adviesteam op met de VO-raad en wetenschappers om een eerlijker systeem te ontwerpen.