Studiekeuze moet centraal staan bij het voorkomen van voortijdig schoolverlaten

Na een jarenlange daling is vorig schooljaar het aantal jongeren dat voortijdig de school verlaat gestegen tot 30.000, waarvan 25.000 van het mbo. Dit zijn jongeren tussen de 12 en 23 die zonder diploma (mbo, havo of vwo) van school gaan. Demissionair minister Dijkgraaf van Onderwijs heeft een actieplan opgesteld om schooluitval voor alle niveaus terug te dringen. Daarin worden maatregelen voorgesteld die problemen bij deze groep vroegtijdig moeten signaleren. Ook jongeren begeleiden die grote kans hebben op uitval en aantrekkelijker onderwijs behoren tot de aanpak. Universitair docent Ontwikkelingspsychologie Mandy van der Gaag zou echter graag zien dat de belangrijkste reden die genoemd is beter wordt aangepakt, namelijk de verkeerde studiekeuze.

Verkeerde keuze

‘We zien dat de minister heel voortvarend te werk gaat, en dat is ook goed. Er wordt ingezet op coaching en begeleiding om de persoonlijke omstandigheden van een leerling in kaart te brengen en daarin ondersteuning te bieden, dat is bijzonder belangrijk. Wat ik echter mis in het aanvalsplan is een goede oplossing voor het feit dat het grootste deel van de voortijdig schoolverlaters aangeeft dat hun studie de verkeerde keuze was. Je moet niet vergeten dat 83% van die uitvallers op het mbo zitten – dat zijn studenten die op hele jonge leeftijd, meestal 15 jaar, een hele specifieke studie hebben moeten kiezen. Het is niet gek dat dit vaak verkeerd gaat, zij missen nog vaardigheden om grote levenskeuzes te maken en zitten nog middenin het proces van identiteitsontwikkeling. Er wordt nu vooral ingezet op het binnenboord houden van studenten op het mbo en betere voorlichting, maar daarmee doe je weinig aan het voorkomen van verkeerde studiekeuzes.

Meer begeleiding bij studiekeuze

‘Eigenlijk begint het voorkomen van uitval op het mbo bij betere begeleiding op de middelbare school. Zij kunnen jongeren vaardigheden aanleren om grote levenskeuzes te maken. De cognitieve vaardigheden om grote keuzes te maken zijn nog niet zo goed ontwikkeld bij jongeren in hun tienerjaren: overzicht krijgen en gevolgen overzien zijn dan nog erg moeilijk. Je kan als school helpen bij het maken van een overzicht van studies, een inschatting maken van hoe goed het bij hen past, voor- en nadelen opschrijven, rangschikken etc.’

Identiteitsontwikkeling stimuleren

‘Maar zelfs met deze hulp is een goede studiekeuze maken lastig te doen, als je geen idee hebt wat je leuk vindt. Daar komt het stimuleren van identiteitsontwikkeling om de hoek kijken. Jongeren moeten een beeld vormen over wat ze leuk, interessant en belangrijk vinden. Dit krijgen ze door veel verschillende ervaringen op te doen, met allerlei soorten beroepen en studies. Dat kan je binnen lessen stimuleren – wat kan je later doen met dit vak, wat vind je daarvan? - maar ook door naar buiten te gaan, studies en beroepen te bezoeken. En natuurlijk door dit alles te koppelen aan jezelf – wat vind je er nou van, zie je jezelf dit doen, lijkt dit je interessant, leuk of belangrijk? Een goede studiekeuze maken omvat dus veel meer dan alleen een studiekeuzetest doen of een open dag bezoeken, zoals nu vaak gebeurt. Het staat of valt met het ontwikkelen van identiteit, daar mag veel meer aandacht voor komen.’

Studiekeuzebeleid moet steviger

‘Het probleem is dat studiekeuzebegeleiding niet in het belang is van de middelbare scholen die het moeten uitvoeren. Hun taak houdt op bij het afleveren van een diploma, er is geen stimulans om leerlingen te helpen uitvinden wat zij daarna moeten doen. Daar zou beleid veel steviger op in moeten zetten. Het aanvalsplan van de minister biedt een mooi uitgangspunt, het erkent dat studenten beter moeten kiezen. Maar tegelijkertijd slaat het de plank mis qua implementatie, door de oplossing te zoeken in meer geld voor voorlichting vanuit het mbo. Dat gaat niet werken, want studiekeuzes maken is ook identiteit ontwikkelen, en keuzes leren maken, en daar is veel meer voor nodig dan voorlichting. Er zijn geld en regels nodig voor betere begeleiding van studiekeuze en identiteitsontwikkeling op de middelbare school, want dat is de sleutel om voortijdig schoolverlaten substantieel terug te dringen.’

Dit stuk wordt gepubliceerd in Liekuut. In ‘Liekuut’, Gronings voor rechtuit of rechtdoorzee, delen we maandelijks de blik van één van onze wetenschappers op een actueel thema. Zo laten we zien dat RUG-onderzoekers een bijdrage leveren aan het maatschappelijke debat.